Trablusgarp fedaisi, Batı Trakya savaşçısı, efsanevi Teşkilat-ı Mahsusa subayı, 150’lik…

Osmanlı’nın son dönemine damgasını vuran Kuşçubaşı Eşref, bugün hâlâ tartışılan bir karakter; kimilerinin görmezden geldiği, kimilerininse mitik hale getirdiği, tarihsel gerçeklik ile popüler hayal gücünün sınırları arasında flulaşan efsanevi bir figür. Dünyaca ünlü tarihçi Profesör Benjamin C. Fortna’nın, Kuşçubaşı’nın kendi eliyle kaleme aldığı hatıralar ve sandukasından çıkan şahsi belgeler üzerinden yaptığı bu birinci sınıf çalışma, Kuşçubaşı hakkında bugüne kadar yazılan en detaylı ve güvenilir biyografi olma özelliğini taşıyor. Fortna, çalışmasını bireye merkezleyerek, devlet ve toplum arasındaki katı sınırları sorgulamaya ve çok daha incelikli bir tarihsel gerçekliğe varmaya kapı aralıyor.

“Sadakat, hıyanet, milliyet ve vatanperverlik gibi heybetli ve telaffuzu hoş kavramlar tekil insanların hayatlarına giydirilerek izah edilmeye çalışıldığında kağşarlar, keskinliklerini kaybederler. Eşref Bey kolayca kullanılan soyut kavramları sigaya çekmemizi sağlayan somut bir hayat yaşamıştır. İlaveten, yaşadığı zamanın dünyasını dostlarla ve düşmanlarla paylaşmıştır. Her insan bir ilişkiler ağının parçası, o halde her biyografide yan rollerde başka ilginç karakterler de boy göstermelidir. Nitekim Kuşçubaşı Eşref Bey biyografisinde kendisinden başka Mustafa Kemal, Enver, Cemal ve Hurşid paşaların, Süleyman Askerî ve Yakup Cemil’in, Çerkes Ethem’in, Ahmed’in, Reşid’in, Selim Sami’nin hikâyelerinin bazı cepheleri de saklıdır.”

Abdulhamit Kırmızı

“Ziyadesiyle mühim ve orijinal bir çalışma. Osmanlı İmparatorluğu’nun çetin ve travmatik geçen son on yılına emsalsiz bir iç bakış sunuyor.”

Erik-Jan Zürcher

 

 

Teşkilat-ı Mahsusa'nın efsanevi başkanı Eşref Sencer Kuşçubaşı'nın hikâyesi halen gizemini ve cazibesini koruyan bir konu. Kimileri tarafından mitik bir karakter haline getirilen, kimilerince de başarıları hafifletilmeye çalışılan Kuşçubaşı üzerine şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı, en sağlam, ayakları yere basan bir çalışma.

Eşref ve maiyeti dağlara çıktılar, yeniden kanun kaçakları olmuşlardı. Sonrasında kritik etkileri olacak bir hamleyle, Bandırma bölgesindeki bir Çerkes ailenin birkaç çocuğundan biri olan Çerkes Reşid isimli bir adamla güçlerini birleştirdiler. Bu kardeşler, ki aralarında en ünlüleri genç Ethem olacaktı, Eşref’in hikâyesinde önemli roller oynayacaktır.

Teşkilat-ı Mahsusa'nın efsanevi başkanı Eşref Sencer Kuşçubaşı hakkında şimdiye kadar yazılmış en güvenilir ve detaylı çalışmalardan birisi, dünyaca ünlü tarihçi Profesör Benjamin C. Fortna tarafından kaleme alındı. Kuşçubaşı Eşref’in sandukasında yatan şahsi belgeler ve kendi eliyle kaleme aldığı hatıralardan faydalanarak yapılan bu birinci sınıf çalışma, Efsanevi Kuşçubaşı kimliği üzerine bir çalışma olmasının yanı sıra biyografi yazım çalışmalarına da örnek sunan bir yapıda. Sadece Kuşçubaşı hakkında değil, dönemin birçok aktörü ile de ilgili anekdotlar Fortna'nın kaleminden okurlarla buluşuyor.