Nikolay Gogol 31 Mart 1809'da orta halli toprak sahibi bir ailenin çocuğu olarak Ukrayna'da Soroçinski köyünde doğmuştur. Gogol'ün çocukluğu yoğun Kazak kültürü etkisinde geçer. Bu hayatın etkileri tüm eserlerinde göze çarpar.
Gençlik yıllarında şiir ve edebiyata ilgi duyan Gogol, Petersburg'da memur olmayı istemiş ancak işler umduğu gibi gitmeyince bir süre Almanya'da kalıktan sonra Petersburg'a çok düşük bir maaşla da olsa devlet memuru olarak çalışmaya başlamıştır. Bu görevden de bir sene sonra ayrılmıştır.
Gogol, 1836'da Puşkin'in çıkardığı Sovremennik adlı dergide yergili öykülerinin en neşelilerinden biri olan gerçeküstücü öyküsü "Burun"u yayımlar. Gogol'ün ilk ciddi ve dikkat çeken eserleri Ukrayna hayatı ve halk deyişleriyle süslü halk hikâyeleridir. Gogol 1831-1832 yıllarında yazdığı bu hikâyeleri, Dilanka Yakınlarındaki Çiftlikte Akşam Toplantıları adlı kitapta toplar. Bu öyküler Rus edebiyat dünyasında Gogol'ün bir anda parlamasına yol açar. 1835'te Mirgorod ve Arabeski yayımlanır.
Büyük komedisi Müfettiş adlı eseriyle bürokrasiyi alay derecesinde yeren Gogol, eserinin sahnelenmesiyle şimşekleri üzerine çeker. Tepkiler yüzünden Rusya'dan ayrılmak zorunda kalır. Roma'da Puşkin'in tavsiyesiyle en büyük eseri olan Ölü Canlar'ı yazarken Puşkin'in öldüğü haberini alır. Bu haber onun için "Rusya'dan gelebilecek en kötü haber"dir. Puşkin'in ölümünden sonra Gogol'ün popülaritesi daha da artar. Bu ilgi Gogol'de br öncülük hissi yaratır ve kendine toplumu değiştirmek, insanlara yol göstermek gibi misyonlar edinir. Bu dönemde eski yaratıcılığını kaybettiği söylenebilir.
Moskova'ya geri dönen Gogol, gerici rahibin etkisiyle 1852'de Ölü Canlar romanının ikinci bölümünün el yazmalarını yakarak imha ettikten on gün sonra 4 Mart 1852'de Moskova'da ölür.
Müfettiş, Ölü Canlar, Bir Delinin Hatıra Defteri, Taras Bulba, Petersburg Hikâyeleri, Dikanka Yakınlarındaki Bir Çiftlikte Akşam Toplantıları eserlerinden bazılarıdır.