İnsanlık tarihinin büyük anlatısını bir bütün olarak gören ender tarihçilerden biri olan William H. McNeill, Parazitler, Göçler ve Dünya Tarihi’nde uygarlıkların kesişiminden doğan karmaşık küresel örüntüyü inceliyor. Küresel tarihi “karşılıklı etkileşimler”; yani ticaretin, savaşların, fikirlerin ve hastalıkların dolaşımı üzerinden anlatıyor. Büyük ölçekli bir sentez yaparak, tek bir medeniyete ya da bölgeye değil, tüm insanlığa bakıyor ve tarihin motorunu çözmeye çalışıyor.

Antik imparatorlukların fetihlerinden veba salgınlarına, coğrafi keşiflerden sanayi devrimine uzanan geniş bir tarih çizgisi boyunca, insan topluluklarının birbirine bağlanma biçimlerini ve bu bağların nasıl hem gelişmenin hem de felaketin kaynağı olduğunu gösteriyor.

Savaş, hastalık, ticaret ve kültürel etkileşimlerin birbirine dolandığı bu uzun hikâyede McNeill’in temel sorusu açıktır:

“Uygarlıklar birbirini nasıl etkiledi ve nasıl yayıldı?”

 

****

William Hardy McNeill (1917–2016), Kanada asıllı Amerikalı bir tarihçidir ve küresel tarih disiplininin öncülerinden sayılır. Chicago Üniversitesi’nde uzun yıllar öğretim üyesi olarak çalışan McNeill, tarihsel süreçleri ulusal ya da bölgesel sınırların ötesinde, uygarlıklar arası etkileşim, ticaret, savaş, hastalık ve kültürel alışveriş ağları üzerinden yorumlamıştır. En ünlü eseri The Rise of the West (1963) ile tarih yazımına bütüncül bir perspektif kazandırmış, Plagues and Peoples (1976) ile de biyolojik faktörlerin tarihsel değişimdeki rolünü vurgulamıştır. McNeill’in çalışmaları, 20. yüzyıl tarihçiliğinde yeni bir küresel anlatının temellerini atmıştır.

“İnsan topluluklarının birbirine değdiği her yerde, yeni bir enerji ve yeni bir belirsizlik doğar. Bu, tarihin hem laneti hem de itici gücüdür.”

• Günümüzün küresel krizlerini —iklim değişikliği, göç, salgınlar, ekonomik eşitsizlikler— tarihsel bağlamda anlamak için güçlü bir perspektif sunuyor. • Dünya tarihine disiplinler arası bir gözle yaklaşmak isteyen herkes için bir rehber eser niteliğinde. William H. McNeill, Jared Diamond benzeri bir tarihçi. Dünya tarihini en az savaşlar kadar salgınların, ticaretin, göçlerin ve kültürel etkileşimlerin nasıl şekillendirdiğini inceliyor. • McNeill’in öncüsü olduğu “world history” (dünya tarihi) yaklaşımının klasik örneklerinden biri.