“Saltanat ve cumhuriyet rejimleri arasındaki temel farkın, ulus-devlet olmanın gerektirdiği yeni politik bağlılıklardan ve tabiiyetlerden kaynaklandığı söylenebilir. Cumhuriyet rejimi, bu yeni politik bağlılıklara ve tabiiyetlere neden olmaktan ziyade bunların sonucunda ortaya çıktı.”
Kemal H. Karpat
 
Cambridge, Oxford, Princeton, Brill gibi dünyanın en prestijli yayınevlerinden yayımladığı kitaplarıyla, bambaşka konulara hasredilmiş düzinelerce makalesiyle Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli sosyal bilimcilerden biri, belki de birincisi Kemal Karpat (1923-2019).
Karpat, Osmanlı tarihi, özellikle geç Osmanlı tarihi alanında da ciddi emek verdi ancak elli yılı aşan akademik faaliyetinin önemli bir kısmını da cumhuriyet dönemine vakfetti. Bu ciltteki en eski tarihli makale 1960, en geç tarihli makale 2005 basımıdır; başka bir ifadeyle önümüzdeki metinler bütün bir ömrün, bilimsel anlamda uzun ve verimli bir ömrün ürünleridir.
Türkiye’de Kemal Karpat ağırlıklı olarak tarihçi kimliğiyle tanınmaktadır fakat bu tanımlamanın zaman zaman yetersiz kaldığı kanısındayız. Alt başlığın da yansıttığı gibi, bu derlemede Karpat cumhuriyetin ilk yüzyılına, siyaset bilimi, sosyoloji, uluslararası ilişkiler ve kültür pencerelerinden bakıyor.
Aynı zamanda, cumhuriyetin 100. yaşı yaşasaydı Kemal Hoca’nın da 100. yaşı olacaktı. Dolayısıyla, bu sayfalarda hem cumhuriyetin 100. yılını kutluyoruz hem de sözü edilen sahada en fazla emek vermiş insanlardan olan Karpat’ın hatırasını onurlandırıyoruz. 

Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen reformların çoğu daha on dokuzuncu yüzyılın sonunda teklif edilmiş, 1908-1918 döneminde geliştirilmiş ve kısmen uygulamaya konmuştu.

Kitap, Türkiye'nin yetiştirdiği en önemli tarihçilerden ve hocaların hocası merhum Kemal H. Karpat'ın Cumhuriyet'in İlk Yüzyılı'nın siyasetini, toplumsal olaylarını, uluslararası ilişkilerini ve kültürünü anlattığı makalelerinin, son doktora öğrencilerinden Kaan Durukan'ın seçkisiyle sunumudur. Hem kendisinin hem de Cumhuriyet'in 100. yaşında Cumhuriyet Türkiyesi'ni daha iyi anlamak adına hazırlanan bu çalışma tam ders kitabı niteliğindedir. Marmara Üniversitesi'nde Eylül-Ekim gibi birçok önemli tarihçinin katılacağı Kemal H. Karpat'ı anma paneli yapılacak. Öncesinde yayınlayıp bu paneli kitabın lansmanı gibi hareket edebiliriz.