“Halkın çehresine bakıyorum. Herkes neşe içinde. Hani ya harp tehlikesi vardı?.. Hiç kimse korkuyu aklına bile getirmiyor. Herkes gülüyor, şakalaşıyor, şarkı söylüyor, ıslık çalıyor.”

Cemil Süleyman’ın Bükreş ziyaretinden

 

Yıl 1939... Avrupa’nın ve dolayısıyla dünyanın da kaderini değiştiren II. Dünya Savaşı’nın hemen öncesi... Fecr-i Âti topluluğunun en etkili isimlerinden Cemil Süleyman, Almanya’ya sipariş edilen yolcu gemilerini almak üzere gönderilen mürettebatta doktor olarak görevlendirilir. Bu vesileyle kısa süreli bir Avrupa seyahatine çıkar ve notlar almaya başlar. Ancak kaleme aldığı seyahat notlarındaki edebî dil, keskin zekâ ve güçlü gözlem yeteneği Cemil Süleyman’ın eserini sıradan bir gezi günlüğü olmaktan çıkarır. Nihayet II. Dünya Savaşı öncesi Avrupa’nın nabzını tutan, okuması müthiş keyifli bir seyahatname meydana gelir.

Cemil Süleyman’ın bindiği tren bizi önce Romanya’ya götürür; yazar Romanya halkının ufukta beliren savaşa karşı kayıtsızlığına hayret eder. Bir sonraki durağı Polonya’da ise Danzig Meselesi’nden dolayı Polonya halkının savaş ihtimalini çoktan göze aldığını ve bu uğurda canını vermeye hazır olduğunu gözlemler. Yolculuğun geri kalanına gemiyle devam eden Cemil Süleyman, ziyaret ettiği ülkeler arasında savaş havasını belki de en yoğun şekilde Almanya’da hisseder: Friedrichstraze’den sert adımlarla geçerek gösteri yapan askerler, top ve cephane dolu yüzlerce vagonun sevkiyatı, gıda fiyatlarında görülen kayda değer artış, yiyecek kıtlığı, nihayetinde Yahudi vatandaşlara ardı ardına getirilen yasaklar… Avrupa’daki son durağı olan Hollanda’da ise hava donanmasının tatbikatına rast gelir.

Başlamak üzere olan II. Dünya Savaşı’nın bütün kıtaya sirayet eden havasını teneffüs eden Cemil Süleyman, kıymetli ve gerçekçi gözlemlerini tecrübelerinin imbiğinden geçirerek dönemin Avrupa’sını gözler önüne serer. Patlamak üzere olan Avrupa volkanı üzerinde bir seyahate; bütün kıtaya yayılan gerilime, tedirginliğe ve teyakkuz hâline şahit olmaya hazır mısınız?

 

Hüseyin Bargan titizlikle yayına hazırladığı bu eşsiz çalışmada Fecr-i Âti edebiyatçılarından Cemil Süleyman'ın II. Dünya Savaşı'nın çıkmasından çok kısa bir süre önce gerçekleştirdiği Avrupa seyahati notlarını bir araya getirdi. Bu durum kitabı klasik bir seyahatname olmaktan çıkarıp, bir döneme ışık tutan çok değerli bir tanıklık haline getirdi. Ayrıca yazarın akıcı dili, kitabın okunmasını oldukça kolaylaştırırken gözlemlerini aktaran Süleyman'ın zaman zaman Osmanlı dönemiyle de kıyaslamalar yapması okurun kitapta anlatılanlara ilgi duymasına yol açacak çok önemli bir diğer etken haline geldi.

Bana öyle geliyor ki o güzel memleketin, o işlenmiş toprakların üstünde bir ölüm havası esiyor. Bütün o gördüğümüz insanlar, yüzlerinden kan fışkıran sıhhatli ve gürbüz delikanlılar, evlerinin bahçelerinde bir çiçek gibi narin ve nazlı büyüyen çocuklar... Şimdi hepsi, bana boğazlanmaya götürülen sürüler gibi hazin ve mazlum görünüyorlar. Bir hiç, bir kapris için ateşe atılacaklara benziyorlar.

- Cemil Süleyman Alyanakoğlu, döneminin en renkli kişiliklerinden. Kalemi kuvvetli bir edebiyatçı ve başarılı bir doktor. - Seyahatname türünün akıcılığı ve Cemil Süleyman’ın sürükleyici üslubu, okura keyifli bir tecrübe vadediyor. - Sadece kariyerindeki bu çeşitlilik bile onun çok yönlü kişiliği hakkında ipucu vermeye yeterli fakat Cemil Süleyman'ın ne kadar kabiliyetli olduğu ancak eserlerinin okunmasıyla anlaşılabilir. Hazırcevaplılığı, nüktedanlığı ve sahip olduğu farklı bakış açısıyla çağdaşlarından farklı bir yerde duran Cemil Süleyman, bu eserinde de kendine has üslubunu koruyarak bizlere savaş öncesi Avrupa'dan çok farklı insan manzaraları ortaya koyuyor. - Yüksek gözlem gücüyle yaptığı nokta atışı tespitler, dönemi daha iyi anlamamız için bize eşi bulunmaz bir fırsat sunuyor. - II. Dünya Savaşı öncesi Avrupa'nın havasını okura oldukça teneffüs ettiren bu seyahatname bu özelliğiyle de ilk olma özelliğini taşıyor.