Müslüman Türk devlet ve toplum geleneğinde değişik boyutlarıyla İslam’ın yeri ve işlevi konusu, belki ilk bakışta Kristof Kolomb’un yumurtası gibi basit görünebilir. Ama temelde bu, Türk devletlerinin iç ve dış politikalarını, toplumlarının yapısını doğru ve gerçekçi olarak anlamamız ve analiz etmemiz konusunda önemli ve karmaşık rolü olan bir problemdir. Bu itibarla yüzyıllara yayılan uzun soluklu bir tarih sorunsalı olarak zihniyet, kullanılan araçlar, uygulanan yöntemler ve elde edilen sonuçlar olarak ciddi bir şekilde tartışılmayı hak ediyor.

İşte günümüz tarihçilerinden Ahmet Yaşar Ocak, Selçuklular, Osmanlılar ve İslam / Tespitler, Problemler, Öneriler adlı kitabında bu sorunsalın siyasal, kurumsal, toplumsal, tasavvufi ve itikadi boyutlarını, Mehdîlik ve Mehdîci hareketler gibi toplumsal ve mistik ağırlıklı halk hareketlerine yansıyan yönlerini irdeliyor. Devlet, toplum ve İslam ilişkisi probleminin muhtelif yönlerini tarihsel gelişimi ve yansımaları bağlamında kendine özgü yaklaşımıyla sergilemeye çalışıyor.

Çalıştığı alan olan Türk İslam Tarihi (ve özellikle sufilik) üzerine çok ciddi araştırmalar yapmış ve konunun hassasiyeti ve çalıştığı mecranın irrasyonel konumuna rağmen akademik disiplinini korumayı başarabilmiş Ahmet Yaşar Ocak'ın en önemli makalelerinin bulunduğu esaslı bir çalışma.

Ne hikmettir bilinmez, bizim tarih yazıcılığımızın genellikle hep devleti merkeze alan, devletin gözünden, devlet açısından bir tarih yazıcılığı olması, Türkiye tarih yazıcılığı açısından bizzat tarihçilerin tartışması gereken başlı başına bir problemdir.

Türk tarihçiliğinin en önemli isimlerinden Ahmet Yaşar Ocak’ın en önemli makalelerinin bulunduğu bir çalışma. Ahmet Yaşar Ocak'ın Müslüman-Türk devlet geleneğinde İslam’ın meşrulaştırıcı bir siyasal araç olarak kullanılması vakıasını irdelediği bu çalışması alanında emsalsiz bir eser.