Gün geçmiyor ki Türkiye'nin gündeminde bir tarikat olayı haberlere konu olmasın. Biraz daha geçmişe gidildiğinde bu haberlerin içerikleri hiç de olumlu sayılmazdı. Hatta bugün dahi aynı menfi hava ve tavır devam etmekte. Bu tür yaklaşımlarda tarikat ve tasavvufa önyargılı ve insafsız tavır kadar tarikat mensuplarının da hataları etkilidir. Öyle ya da böyle, tasavvuf ve tarikatlar bu toprağın belki bin yıllık ve hatta mistik hayat bağlamında daha da eskiye götürülebilecek bir gerçeğidir. Mine Durmuş, tarikatların kurumsallaştığı ve faaliyetlerinin daha düzenli, organize ve kontrol edilebilir hale getirildiği bir döneme ışık tutuyor bu çalışmasında. II. Abdülhamid devrinde tarikatlara yönelik işlerin ve işleyişin nasıl cereyan ettiğini birincil kaynaklar ve Osmanlı arşiv vesikalarından yararlanmak suretiyle, bilinmeyen pek çok hususu gündeme getiriyor. Bu kitabı okuyunca tarikat ve tasavvuf olgusunun tarihsel derinlikten bağımsız ele alınamayacağını görmüş olacaksınız. 1925 yılında yasaklanmasından altmış sene önce girişilen bu düzenlemenin özellikle II. Abdülhamid dönemindeki işleyişi tarikatların Osmanlı'daki faaliyetlerinin derli toplu bir bilançosunu sunmakta.

Bu çalışmayla şimdiye kadar bu konu ile ilgili literatürde var olan birçok yanlış Meclis-i Meşâyıh karar defterlerinin yer aldığı Meşihat Arşivi ve Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri’nde yapılan tetkikler sonucunda düzeltilmiş ve meclis ile ilgili bilinmeyen birçok konu açıklığa kavuşturulmuştur.

Bu kitap, 1866 tarihinde kurulan Meclis-i Meşayıh kurumunun kuruluş safhasını ve gelişme sürecini anlatıyor. Bugüne değin hakkında çok az sayıda çalışma yapılan ve doğrusu var olanların da eksik ya da hatalı olduğu pek çok konuyu da düzeltiyor. Sahih ve birincil kaynaklardan çalışmak suretiyle Osmanlı dönemindeki çeşitli tarikatların ne şekilde faaliyetlerde bulunduğu, gelir kaynakları, şeyh atamaları, ayinler, eğitim, şeyh aileleri ve taşradaki tekkelere dair çok orijinal bilgiler ortaya koymakta. Özellikle bugün başka ülkelerin sınırları içerisinde kalmış olan topraklarda faaliyet gösteren tekkelerin günlük işlerine dair birinci elden malumatın bulunduğu bu çalışma ilmi yönüyle temayüz etmekte. Osmanlı arşivlerinden ve özellikle Meşihat Arşivindeki muhafaza edilen defterlerden yararlanılarak yapılan bu çalışma tarikat ve tasavvuf olgusuna daha farklı yaklaşmamızı sağlayacaktır.