“Eğer dünya mülkü padişahı, o ruhani manaların sıfatları ile vasıflanmaz, Allah ahlakı ile ahlaklanmada, Allah’ın gölgeliğine layık olmazsa; ona verilen sultanlık ismi, mecaz ve istiare yoluyla satranç oyununda bir taş olan şah kabilindendir.”

İdrîs-i Bitlîsî

 

Sultan II. Beyazıt, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde Osmanlı Devleti’nin hizmetinde görev yapan kıymetli bir âlim ve devlet adamı olan İdrîs-i Bitlîsî, Farsça, Arapça, Türkçe olmak üzere tarih, tasavvuf, felsefe, siyaset, ahlak, tıp ve hadis gibi birçok alanda eserler kaleme almıştır. Bitlîsî’nin Farsça kaleme aldığı Kānûn-i Şâhenşâhî eserinde işlenen esas konu ise nizam-ı âlemdir.

Dolayısıyla Bitlîsî bu eserinde, şahlık tahtı için sahip olunması gereken melekelere; sultanlık makamına yaraşır âmâl ve ahvâle; padişahların ve meliklerin kime karşı nasıl davranacaklarına, vezirlerin, naiblerin, ehl-i kalemin yapması gereken işlere ve özelliklerine; ulemanın önemine ve görevlerine; dünyevi saltanat vesilesiyle manevi saltanatı elde edebilmenin keyfiyeti gibi daha çok toplumu güçlü kılan faziletlere, ahlaki ve dinî değerlere değinir.

Osmanlı siyasetname literatürünün kıymetli eserlerinden biri olan bu çalışma, Pelin Seval Esen ile Esengül Uzunoğlu Sayın tarafından Farsçadan günümüz Türkçesine çevrilip notlandırılarak okuyucuların istifadesine sunulmuştur. Timaş Akademi, bu kıymetli eser ile birlikte Siyasetname Kitaplığını genişletmeye devam etmekte ve Osmanlı siyasetname literatürünün günümüz okuyucularınca da ulaşılabilir olmasını sağlamaya gayret etmektedir.

Yavuz Sultan Selim döneminde bugünkü Doğu Anadolu'nun Osmanlı kontrolüne alınmasına büyük katkıları olan İdris-i Bitlisi, önemli bir alim, kanaat önderi ve devlet adamıdır. Osmanlı Devleti'nin Safevi Devleti üzerine yaptığı seferlere katılmış ve pek çok yararlılıklar göstermiştir. İdris-i Bitlisi tarafından ömrünün son devresinde kaleme alınan Kanun-i Şahinşahi isimli bu eser Osmanlı siyasetname literatüründe önemli bir yere sahiptir. Kanun-i Şahinşahi, Osmanlı Devletinin yapısını iyi bilen alim bir devlet adamının kaleminden devlet yönetiminde dikkat edilmesi gereken hususları ayrıntılarıyla ve örnekleriyle ele almaktadır. İdris-i Bitlisi bu eseriyle nasıl iyi bir devlet adamı olunur sorusunun cevabını ortaya koymaktadır.

Eğer dünya mülkü padişahı, o ruhani manaların sıfatları ile vasıflanmaz; Allah ahlakı ile ahlaklanmada, Allah’ın gölgeliğine layık olmazsa; ona verilen sultanlık ismi, mecaz ve istiare yoluyla satranç oyununda bir taş olan şah kabilindendir.

Bu kitap, II. Beyazıt, Yavuz Sultan Selim'in ve Kanuni Sultan Süleyman'ın çok önem verdiği bir alim, kanaat önderi ve devlet adamı olan İdris-i Bitlisi tarafından kaleme alınmıştır. İdris-i Bitlisi, Farsça kaleme aldığı bu eserinde padişahlarda ve üst düzey devlet görevlilerinde bulunması gereken özelliklerden bahsetmektedir. Eserin asıl konusu nizam-ı alemdir.