“Tarîkata girmeyen derviş olamazdı. Dervişlik dereceleri geçilmeyince şeyhlik makamına yükselinemezdi. Mürşit ve mürebbi olmak kolay değildi. Her yerde, her işte daima doğruluğu telkin etmek, doğruyu övmek, yalancıyı yermek, bütün tarikatlarda ilk dersti ve baş öğüttü.

Tekkenin meydan odası sohbetlerinde verilen tarîkat dersleri ve terbiyesi, cemiyete hep bu olgunlukta insan yetiştiriyordu. Onun içindir ki, “Tekke görmeyen, tekkeden geçmeyen meclis adamı olamaz, insan yüzüne çıkamaz…” derlerdi.

Bozuntuya doğru gittiği zamanlarda bile, bütün terbiye sistemi ile ve her haliyle odunu ipek yapan bir teşekkül halinde çalışan tekkeler ve tekke çevresi, son yıllarda ehliyetsiz eller elinde kalmaktan, ulvî, insanî ve ictimaî gayesini ve vazifesini, yavaş yavaş kaybetti.

Kapısı herkese açık bulundurulan tekkede ise, usûl ve erkân ile uyandırılmış koca bir meydan, ruhî ve ruhânî konserler veren muhteşem bir mutrib, bunun yanında hançere ihtilâli yapan zâkirler korosu, debdebeli bir nevbe, yer postları üstünde kurulan ve coştukça coşan bir zikrullâh âlemi hâkimdi. Zikrullâh, gönüllerde ilâhî aşkın çerağını uyandırıyor, bütün kalpleri imâr ve ihyâ ediyordu.”

Ömrünü tasavvuf ve tekke hayatının bütün yönleriyle kayıt ve tespitine adamış meşhur yazar Cemaleddin Server Revnakoğlu’nun makalelerinden oluşan bu derleme ham ruhların tekkelerde pişmek suretiyle nasılda insan-ı kâmile dönüştüğüne tercüman oluyor…

Cemaleddin Server Revnakoğlu (ö. 1968) Osmanlı'nın son döneminde çocukluğunu idrak etmiş ve Galatasaray Lisesi, Güzel Sanatlar Akademesini bitirerek aydın ve sanatkar bir çevreye bağlanmıştır. Küçüklükten itibaren İstanbul'un pek çok tekkesini ziyaret etmiş ve tekkeler kapandıktan sonra da bu bağını kesmemiştir. Tasavvuf muhiti içerisinde geçirdiği bu geniş zaman ona gayet zengin bir tasavvuf kültürü vermiştir. Tasavvuf, tarikatler, şeyhler, dervişler, tekke musikisi, tekke lokması, tekke terbiyesi gibi hemen hemen bütün tasavvuf sahasında kazandığı bu geniş malumatı 1950'li yıllarda yayımlanan tarih dergilerinde geniş bir okur kitlesiyle paylaşmıştır. Bu kitap Revnakoğlu'nun bahsi geçen önemli yazılarını belli bir tasnifle günümüz okuruna takdim ediyor.

Tarîkatta esas gaye, Cenâb-ı Hakk’ı korkutma yolu ile değil, sevdirerek tanıtmaktır. Korkutmak, ürkütmek hayvan terbiyesidir ve avama mahsustur, mahlûkatın eşref ve ekmeli olan insana, hele olgunlaşmış kâmil insana sevgi yakışır.

Cemaleddin Server Revnakoğlu, İstanbul'un en maruf dergahlarına gidip gelmiş ve en öndeki tarikat mensuplarıyla yakın ilişkiler kurmuş bir münevverdir. Mezarlıklar Müdürlüğü ve Tarihi Anıtlar ve Kitabeler bölümlerinde çalışmak suretiyle İstanbul'un tarihi mekanlarını, türbelerini, hazirelerini, medreselerini ve tekkelerini karış karış gezmiş, bu yapıların son mensuplarıyla görüşmüş, tekkelerin o şaşalı zikirlerine, cenaze merasimlerine, miraciyelerine, mevlütlerine iştirak etmiş çok önemli bir kişidir. İşte bu kitap, tekkelerin kapanmasına şahit olmuş ve şeyhlerini, zakirlerini ve dervişlerini yakından tanımış Revnakoğlu'nun tasavvufun manası, mensupları, kültürü, musikisi, merasimleri, mutfağı ve hatta gülümseten nüktelerine kadar geniş bir alandaki önemli makalelerini bir araya getirdi. Tekkelerin işlevlerini ve neden kapandığını merak edenler için çok önemli tespitler içeren bu kitap tasavvuf tarihine hem içeriden hem de dışarıdan katkı sunuyor.